Update your Cookie Settings to use this feature.
Click 'Allow All' or just activate the 'Targeting Cookies'
By continuing you accept Avaaz's Privacy Policy which explains how your data can be used and how it is secured.
Got it
We use cookies to analyse how visitors use this website and to help us provide you the best possible experience. View our Cookie Policy .
OK
Ба порлумони Тоҷикистон: Забони Рӯдакиро пос дорем!

Ба порлумони Тоҷикистон: Забони Рӯдакиро пос дорем!

1 have signed. Let's get to
50 Supporters

Close

Complete your signature

,
By continuing you agree to receive Avaaz emails. Our Privacy Policy will protect your data and explains how it can be used. You can unsubscribe at any time. If you are under 13 years of age in the USA or under 16 in the rest of the world, please get consent from a parent or guardian before proceeding.
This petition has been created by Dariush R. and may not represent the views of the Avaaz community.
Dariush R.
started this petition to
Порлумони Тоҷикистон
Бо дуруду меҳр,

Ба Раиси Маҷлиси Миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Маҳмадсаид Убайдуллоев
Ба Раиси Маҷлиси Намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Шукурҷон Зуҳуров
Ба намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

Раиси гиромии Маҷлиси Миллии Маҷлиси Олии Тоҷикистон ҷаноби Убайдуллоев&excl
Раиси гиромии Маҷлиси Намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷаноби Зуҳуров&excl
Намояндагони гиромии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон&excl


Шумо бар маснади намояндагӣ аз сарзамине нишастаед, ки хостгоҳи яке аз бузургтарину тавонмандтарин забонҳои ҷаҳон ба шумор меояд ва посдорӣ аз он вазифаи якояки шумост. Абуҳафси Суғдии Самарқандию Абуабдуллоҳи Рӯдакӣ нахустин чомасароёни чирадаст ба ин забон будаанд.

Суҳбат аз забонест, ки пас аз истилои араб аз забонҳои гуногуни эронӣ моя гирифту бар курсӣ нишаст ва тамаддуни шукӯҳманди Сомониёнро сохт ва сифати он “дарборӣ” ё “дарӣ” шуд, чун забони коргузории дарбор буд. Забоне, ки аз оғози пайдоиши худ “порсӣ” ном дошт ва имрӯз ҳам дар саросари ҷаҳон бо ҳамин ном шинохта мешавад.

Донишномаи муътабари Britannica дар тавсифи даврони Сомониён нивиштааст&colon Дар замони Сомониён “адабиёти порсӣ бо осори Рӯдакию Фирдавсӣ шукуфо шуд, улуми фалсафаву торих рушд кард ва пойбаст (таҳкурсӣ)‐и фарҳанги исломии эронӣ гузошта шуд”. (Encyclopaedia Britannica, Sāmānid dynasty).

Тамоми бузургоне, ки ба ин забон нивиштаанд, чи Рӯдакию Фирдавсӣ ва чи Пури Синову Берунӣ, чи Хайёму Мавлавӣ ва чи Ҳофизу Саъдӣ, худро порсизабон медонистанд ва дар саросари ҷаҳон “порсизабон” ба шумор меоянд. Порсӣ забонест, ки имрӯз ҳам бо офаридаҳои тозаи худ мояи ифтихори мост.

Забони мо барои Садриддин Айнӣ ҳам порсӣ буд ва ӯ алорағми фишори дастгоҳҳои Шӯравӣ мекӯшид аз истилоҳи "забони тоҷикӣ" ҳатталимкон истифода накунад ва номи асари маъруфи худро "Намунаи адабиёти тоҷик" номид, на "адабиёти тоҷикӣ". Яъне адабиёти мутаъаллиқ ба мардуми тоҷик, ки забонашон порсӣ аст. Ҳамон гуна ки дар бисёре аз мақолаҳои худ бар порсӣ (форсӣ) будани забони мову шумо ишораву таъкид доштааст. Ӯ дар мақолае дар бораи як китоби дарсии Саид Ризо Ализода дар рӯзнома "Овози тоҷик" дар тобистони 1926 (05.06.1926) менивисад&colon

“Дар сафҳаи 38, сатри 5 “70 дона олуҳои калон” таъбир ёфтааст ва ҳол он ки ҷамъ наёмадани исм баъд аз илҳоқаш ба адад аз қоъидаҳои маълуми ФОРСӢ аст. Чунончӣ, дар ҳамин сафҳа, сатри 8 “сад дона себи сурх чида буд” таъбир ёфтааст, ки мувофиқи қоъида аст”.

Бобоҷон Ғафуров, яке дигар аз Қаҳрамонони миллии Тоҷикистон, дар авҷи даврони Шӯравӣ ҳам, соли 1973 дар гуфтугӯ бо Сирӯси Алинажод, рӯзноманигори эронӣ, дар Теҳрон гуфта буд&colon

«Мо, тоҷикҳо, наметавонем аз адабиёти форсӣ дар миқёси ҷаҳонӣ барканор бимонем. Бояд ҳамаи инҳоро бо якдигар муттаҳид кард. Ҳарчи робита ва бархӯрди донишмандон дар байни мо дар миқёси ҷаҳонӣ зиёдтар шавад, ҳам Эрон ва ҳам Тоҷикистон аз ин иртибот (бештар) баҳра хоҳанд гирифт.” (BBC Persian, 08.04.2004)

Бобоҷон Ғафуров дар асари мондагори худ "Тоҷикон" басароҳат забони моро "форсӣ" меномад&colon

"Навиштаҷоти форсӣ (аниқтараш форсии миёна)‐и асрҳои 7‐8, ки дар қарибии Марв ёфт шуд, равшан далолат мекунад, ки дар ин давра дар ин ҷойҳо бо забони форсӣ ҳарф мезаданд… Дар нимаи аввали асри 7 дар Балх забони форсӣ паҳн шуда буд... Забони форсӣ аз Марв, Балх ва дигар марказҳои маъмурӣ, иқтисодӣ ва мадании Хуросони шимолӣ ба тамоми Мовароуннаҳр интишор ёфта, ботадриҷ ҷои забонҳои шарқиэронии Осиёи Миёна – суғдӣ, тахорӣ (бохтарӣ)‐ро гирифт... Эҳтимол, забони форсӣ чандин аср пеш аз истилои арабҳо ба Осиёи Миёна баробари монавия омада бошад» (Б. Ғ. Ғафуров. Тоҷикон. Қисми 2. , сс. 75‐76).

Тамоми осори торихию адабӣ гувоҳ аст, ки номи расмии забони мо то соли 1928 ҳам “форсӣ” буда ва дар забони модарӣ ё миллии мо истилоҳи “забони тоҷикӣ” на расман ва на урфан ба маънои забони порсӣ ба кор намерафтааст. Кӯчактарин шакке дар ин маврид вуҷуд надорад, ки истилоҳи “забони тоҷикӣ” бо ангезаҳои сиёсӣ барои дарҳам шикастани забони паҳновари порсӣ, камзӯр кардани он дар баробари забони русӣ ва таҳқири тоҷикон падид омадааст ва сохтаи тоҷикон нест. Ба дур аз ин тавтеаҳои сиёсӣ забони миллии мо, тоҷикон, ҳамеша порсӣ буда, ҳаст ва мемонад, ҳарчанд имрӯза ҳастанд тоҷиконе, ки бар асари як давраи тӯлонии мағзшӯӣ “порсӣ”‐ро бегона медонанд ва дар дифоъ аз он истилоҳи сиёсии бегонаовард сина сипар кардаанд. Ба ҳамин далел буд, ки Лоиқ Шеръалӣ бо дарду ҳасрат кинояомез суруда буд&colon
Тоҷике бо форсӣ ҳарфе нагӯяд, фахр кун,
Ҷавҳари худ, асли худро гар наҷӯяд, фахр кун.

Лоиқ дар осори худ борҳову борҳо номи забонашро "форсӣ" хондааст&colon

Порсӣ хонданд намози хештан,
Дар замоне, ки араб ҷаррор буд&excl

Раиси гиромии Маҷлиси Миллии Маҷлиси Олии Тоҷикистон ҷаноби Убайдуллоев&excl
Раиси гиромии Маҷлиси Намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷаноби Зуҳуров&excl
Намояндагони гиромии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон&excl

Аз шумо хоҳишмандем, ки бо эҳёи номи забони миллии мо дар Қонуни Асосии Тоҷикистон дар барқарории адолати торихӣ саҳим бошед. Забони миллии мо, тоҷикон, бояд расман ҳам “порсӣ” номида шавад. Вагарна&colon

1. Ҳаққи маънавӣ ба тамоми адабиётеро, ки ба забони порсӣ навишта шуда, аз даст медиҳем ва торихи забонамон аз 1928 оғоз мешавад. Ҷаҳон забону адабиёти моро бо номи "порсӣ" мешиносад, на ҳеч номи дигаре. Ҳеч кас бовар намекунад, ки Фирдавсӣ "Шоҳнома"‐ро ба "тоҷикӣ" навиштааст, чун ҳеч далеле барои исботи ин ҳарфи ғалат вуҷуд надорад. Забони тоҷикон забони Фирдавсист. Ва забони Фирдавсӣ порсист, ки мегӯяд&colon Аҷам зинда кардам бад‐ин порсӣ.

2. Агар забонамонро "тоҷикӣ" бихонем, он дар чорчӯби як кишвар ва барои ҳудуди 6 милюн тан маҳдуд мемонад ва расман ҷузъи даҳҳо милюн тане нахоҳем буд, ки забонашон порсӣ аст. Забон дар чунон маҳдудае дар ҷаҳони пӯёи имрӯзӣ зинда намемонад ва саранҷом мемирад. Танҳо аз рӯи ноогоҳӣ ё хусумат бо тоҷикон мешавад тарафдори роҳе буд, ки ба маҳдудтар шудани забон ва саранҷом марги он меанҷомад. Бо кӯчаку маҳдуд нигаҳ доштани забони миллиамон боъиси марги тадриҷии он нашавем&excl

3. Бо "тоҷикӣ" номидани забони худ ба паёмадҳои истеъмор ва таҷовузи фарҳангии Русия тан медиҳем ва сари афкандаамон ҳаргиз баланд нахоҳад шуд. Ҳамаи далоилу мадорик собит мекунад, ки "забони тоҷикӣ" таҳмилист ва номе нест, ки тоҷикон барои забони худ баргузида бошанд. Номи он «порсӣ» аст;

4. "Тоҷикӣ" номидани забони миллиамон дар миёни тоҷикон тафриқа эҷод мекунад ва тамомияти арзию миллии тоҷиконро таҳдид мекунад; зеро "тоҷикӣ" номидани фақат яке аз забонҳои тоҷикон ба маънои пушт кардан ба ҳамаи забонҳои модарии дигари тоҷикон аст. Мани яғнобӣ, мани шуғнию рӯшонӣ, мани язгуломӣ "тоҷикӣ" донистани порсиро бегона хондани забони модарии худ барои тоҷикони дигар талаққӣ мекунам. Дар ҳоле ки ҳамаи помириҳо ва яғнобиҳо тоҷикони нажодае ҳастанд, ки забонҳои куҳану бостонии моро ҳифз кардаанд. Пас ба ин далел ҳам намешавад фақат забони порсиро "тоҷикӣ" номид ва бар якпорчагии миллати тоҷик осеб расонд.

5. Истилоҳи “забони тоҷикӣ” наметавонад муъаррифи адабиёти бузурги гузаштаи мо дар арсаи ҷаҳон бошад, дар сурате ки барқарор кардани номи “забони порсӣ” ба унвони забони давлатии Тоҷикистон ҳаққи тоҷиконро ба мероси таълифшуда ба ин забон собит мекунад ва шиносномае барои миллат ва кишвари Тоҷикистон хоҳад буд.

Дар замоне ки бисёр кишварҳо ва миллатҳои тозаистиқлол дар ҷустуҷӯйу эҷоди ҳувияти худ ҳастанд, аз корбурд андохтани “забони порсӣ” ки муҳимтарин рукни ҳувияти миллӣ ва мояи ифтихор аст, куфрони неъмат мебошад.

Далелҳои бештаре вуҷуд дорад, ки бохти тоҷикон дар асари пойбандӣ ба истилоҳи сиёсии "забони тоҷикӣ" ва маҳрумияти онҳо аз таъаллуқ ба пешинаи дурахшони миллатро собит мекунад. Аммо муҳимтарини онҳо ин ҳақиқати торихӣ аст, ки танҳо номи дурусту ростини забони мо "порсӣ" аст ва "забони тоҷикӣ" сирфан барои тазъифу тасғири порсӣ, тақвияти забони истеъмор ва таҳкими тамомияти арзии Шӯравӣ бар сари мардуми мо таҳмил шуда буд. Торих гувоҳи ин ҳақиқат аст. Бархе аз шавоҳидро дар пайваст (замима)‐и ин нома овардаем.
Аз аъзои Маҷлиси Олии Тоҷикистон интизор меравад, ки ин иштибоҳи фоҳиши торихиро ислоҳ кунанд ва номи ростини забонамонро, ки порсӣ аст, бар курсии эътибори расмӣ баргардонад.

Сайидмуҳйиддини Дӯстмуҳаммадиён, рӯзноманигор, Утриш
Ҳафиз Бобоёров, дуктури фалсафа, Олмон
Исфандиёри Назар, рӯзноманигор, Олмон
Абдулқодири Рустам, нависанда, Тоҷикистон
Сафар Абдуллоҳ, устоди донишгоҳ, Қазоқистон
Луқмон Бойматов, устоди донишгоҳ, Суед
Исфандиёри Одина, ҷомеашинос, Тоҷикистон
Дориюши Раҷабиён, забоншинос, Бритониё


Posted (Updated )