Het internet is een ongelooflijke uitvinding en biedt enorm veel mogelijkheden. Het kan ons verbinden, we kunnen er enorm veel leren en informatie tot ons nemen en communiceren op grote afstand. Maar het heeft ook een duistere kant – Avaaz heeft rapporten uitgebracht over de schade die platformen zoals Facebook, YouTube, Twitter en WhatsApp kunnen aanrichten voor
kwetsbare minderheden
, onze
gezondheid
,
verkiezingen
en het
psychische welzijn van jongeren
. Haat, desinformatie en schadelijke content zijn een soort CO2 geworden die onze digitale ruimte vervuilen.
Maar nu introduceert de EU de Digital Services Act (DSA), een wet die een soort digitaal equivalent kan zijn van het klimaatakkoord van Parijs, door platformen verantwoordelijk te stellen voor de gevaarlijke gevolgen van ons informatie-ecosysteem en ze te dwingen om er iets aan te doen.
Hoe kan de Digital Services Act socialemediaplatformen beter maken?
1) Het akkoord zal de algoritmes van sociale media minder gevaarlijk helpen maken
Platformen zullen verantwoordelijk worden gesteld voor de schade die ze aanrichten in onze samenlevingen en kunnen zelfs verplicht worden om hun beleid te wijzigen, om zo de verspreiding van schadelijke content, zoals desinformatie of haat, in te perken.
Dit is een revolutie in de manier waarop Silicon Valley werkt. Sociale media zoals Facebook en YouTube zijn geen neutrale platformen; ze gebruiken algoritmes om precies die content te selecteren die we volgens hen willen zien, en die ons langer op hun platformen houdt. Dat doen ze vooral omdat we dan meer advertenties zien. En hoe meer advertenties we zien, hoe meer geld zij verdienen. Het probleem is dat juist content die onze aandacht trekt schadelijk kan zijn. Die content kan desinformatie of haat bevatten of bijvoorbeeld eetstoornissen aanmoedigen.
Dankzij de DSA zullen grote techplatformen hun diensten onder de loep moeten nemen om te identificeren welke schade ze aanrichten. En de EU kan hen verplichten om een oplossing te zoeken, zoals het aanpassen van hun algoritme, het verbeteren van de contentcontrole of het labelen van desinformatie.
Bij het opstellen van de DSA was de bescherming van de vrijheid van meningsuiting een belangrijke prioriteit, dus de tekst bevat verschillende controlemechanismen om misbruik te voorkomen en fouten op te merken. Een belangrijk voorbeeld is de garantie dat gebruikers melding moeten kunnen maken als ze denken dat het platform de verkeerde beslissing heeft genomen, bijvoorbeeld als ze denken dat hun profiel of bericht onterecht gelabeld of verwijderd is. Ook is het cruciaal dat de platformen hun beslissingen moeten toelichten (zie punt 2).
2) Het akkoord zal platformen dwingen om véél transparanter te zijn
De DSA zal een totale kentering veroorzaken in de transparantie die vereist wordt van techplatformen. De platformen zullen moeten uitleggen aan gebruikers en toezichthouders hoe hun algoritmes werken; rapporten moeten uitbrengen over problemen die ze geïdentificeerd hebben en hoe ze die gaan oplossen; en betrouwbare onderzoekers en organisaties moeten laten bestuderen en analyseren hoe de platformen werken, en ze zo de kans geven andere mogelijke schade te identificeren.
Tot nu toe zijn het voornamelijk privébedrijven die de regels hebben bepaald voor ons online maatschappelijk debat, inclusief wat wel en niet is toegestaan. En dat doen ze zonder enige betekenisvolle transparantie. Ze kunnen bijvoorbeeld plotsklaps beslissen om politici, presidenten of een specifiek bericht te weren (of juist niet) zonder iemand een uitleg verschuldigd te zijn. Dat is een enorm risico voor de vrijheid van meningsuiting, maar de DSA kan er verandering in brengen.
De nieuwe regels van de DSA zullen grote platformen verplichten om aan hun gebruikers uit te leggen waarom ze bepaalde content aanraden, welke maatregelen en beleidslijnen ze toepassen om schade in te perken en zelfs welke gegevens ze over ons verzamelen en wat ze ermee doen.
En voor de allereerste keer zullen zowel academici als burgerorganisaties het recht hebben om de interne gegevens van deze platformen in te kijken – honderden getrainde ogen zullen hun acties onder de loep nemen en blootleggen wat de grote techbedrijven uitvoeren.
3) Het akkoord zal onze meest gevoelige gegevens en die van onze kinderen beschermen
Er zullen nieuwe beperkingen zijn voor het gebruik van onze meest private gegevens en we zullen meer informatie hebben over waarom we bepaalde advertenties te zien krijgen. Manipulatieve wanpraktijken zullen worden verboden.
Vanaf je eerste klik beginnen online diensten onophoudelijk gegevens over jou te verzamelen. Die gegevens gebruiken ze om een profiel over jou en je interesses op te stellen – zodat ze je gerichte advertenties kunnen laten zien. Dankzij de DSA zullen platformen onze meest persoonlijke gegevens normaal gesproken niet langer mogen gebruiken (denk bijvoorbeeld aan onze medische informatie of geloofsovertuiging) om ons gerichte advertenties te sturen. En het akkoord staat niet toe dat platformen advertenties tonen aan kinderen op basis van gegevens die verzameld zijn via hun online gedrag.
De DSA geeft je ook de kans om in te zien waar een advertentie vandaan komt, hoe er geld wordt verdiend met je gegevens en of de influencers die je volgt betaald zijn om te zeggen wat ze zeggen.
Ten slotte zal de DSA zogenaamde ‘duistere patronen’ of manipulatieve werkwijzen aanpakken. Dat kan bijvoorbeeld een misleidende pagina-opmaak zijn, die ervoor kan zorgen dat we ergens toestemming voor geven zonder dat we het beseffen. De DSA verbiedt het bijvoorbeeld om de opties die voor platformen het meest gewenst zijn prominent te maken, en verbiedt platformen om het moeilijker te maken een service op te zeggen dan het is om je ervoor aan te melden.
4) Er komen echte sancties voor Big Tech
De Europese Commissie zal controleren of de grootste platformen zich aan de voorwaarden van de DSA houden. Als die er niet in slagen om de schade die ze aanrichten in te schatten en te beperken, kunnen ze boetes ontvangen tot 6% van hun wereldwijde inkomsten. In extreme gevallen, bijvoorbeeld als ze de regels blijven overtreden, kunnen ze zelfs een verbod krijgen op dienstverlening in de EU!
Op naar een internetakkoord van Parijs?
De socialemediaplatformen zullen niet plotsklaps veranderen. De DSA vereist een diepgaande culturele verandering in Silicon Valley en het zal even duren voor ze van kracht wordt. Het klimaatakkoord van Parijs uit 2015 heeft de weg vrijgemaakt om klimaatverandering aan te pakken. De DSA heeft het potentieel om even baanbrekend te zijn, als een soort internetakkoord van Parijs. Ook dit akkoord pakt een internationaal probleem aan dat impact heeft op ons allemaal, en het geeft duidelijke richtlijnen die het internet voor ons allemaal veiliger kunnen maken.
